ممبران اسمز معکوس
اسمز
اسمز یک پدیده طبیعی بسیار مهم است که به شکلهای گوناگون در طبیعت اتفاق میافتد. در این پدیده یک محلول با میزان شوری کمتر به صورت طبیعی تمایل به مهاجرت به سمت محلول با شوری بیشتر را از خود نشان میدهد. وقتی ریشه درخت آب را از خاک جذب میکند و یا کلیه در بدن انسان آب را از خون جذب میکند، پدیده اسمز روی داده است.
یک محلول با میزان شوری و مواد محلول کمتر، تمایلی طبیعی برای مهاجرت به سمت محلولی با میزان شوری و مواد محلول بیشتر دارد. برای بیان ساده تر این موضوع فرض کنید دو ظرف یکسان داریم که از طریق یک غشای نیمه تراوا به یکدیگر متصل شدهاند. در یکی از این ظرفها آب شور و در دیگری آب شیرین قرار دارد. رفته رفته آب شیرین به سمت آب شور جریان یافته و تا زمانی که غلظت دو طرف با یکدیگر برابر شود، این مهاجرت ادامه مییابد.
غشای نیمه تراوا غشایی است که به برخی از اتمها یا مولکولها اجازه عبور از خود را داده و جلوی عبور سایر اتمها و مولکولها را میگیرد. یک مثال بسیار ساده از آن یک صفحه توری است که هوا میتواند از میان حفرات عبور کرده اما ذراتی با قطر بزرگ تر از سایز حفرات از آن عبور نمیکنند.
اسمز معکوس، فرآیند برعکس اسمز طبیعی
پدیده اسمز یک فرآیند طبیعی است که در آن آب بدون نیاز به انرژی جریان مییابد. اما برای ایجاد جریان در جهت معکوس نیاز به وارد کردن فشار به آب شورتر است. غشای اسمز معکوس یک غشای نیمه تراوا است که به مولکولهای آب اجازه عبور داده، اما مانع عبور موادی نظیر نمکهای محلول، مواد آلی، باکتریها و ... میشود. برای عبور آب از این غشا نیاز به ایجاد فشاری بیشتر از فشار اسمزی ایجاد شده ناشی از تفاوت غلظت محلولها در سمت محلول غلیظتر است. در صورت تأمین این میزان فشار، آب از غشا عبور کرده و نمکها و یونهای محلول در آن از غشا عبور نمیکنند. بدین صورت عملیات تصفیه آب و حذف نمکها صورت گرفته و بسیاری از آلودگیهای آب حذف میشوند.
وقتی به آب شورتر فشار وارد میشود، مولکولهای آب از غشای اسمز معکوس عبور کرده و سایر محتویات آب از آن جدا میشوند.